Έξι με οκτώ μαύροι

Στη Γαλλία και τη Γερμανία ανταλλάσουν δώρα την παραμονή των Χριστουγέννων, ενώ στην Ολλανδία τα παιδιά ανοίγουν τα δώρα τους στις 5 Δεκεμβρίου, στη γιορτή του Αγίου Νικολάου. Αυτό μου φαινόταν πολύ αλλόκοτο μέχρι που μίλησα με τον Όσκαρ, ο οποίος μου έδωσε μερικές παραπάνω πληροφορίες, καθώς περπατούσαμε από το ξενοδοχείο μου προς το σταθμό του τρένου στο Άμστερνταμ.

Αντίθετα με τον χαρούμενο, παχύσαρκο Αμερικανό Άγιο Βασίλη, ο Άγιος Νικόλαος τον Ολλανδών είναι ανατριχιαστικά αδύνατος και ντύνεται περίπου σαν τον Πάπα, συμπληρώνοντας την όλη αμφίεση με ένα ψηλό καπέλο που θυμίζει κεντημένη πετσέτα κουζίνας. Η στολή, μου είπαν, προέρχεται από την προγενέστερη καριέρα του, ως επισκόπου στην Τουρκία.

«Συγνώμη» είπα, «μπορείς να επαναλάβεις;»

Δεν θέλω να είμαι σοβινιστής σε θέματα πολιτισμού, αλλά όλα αυτά δεν μου φαίνονταν καθόλου λογικά. Πρώτα απ’ όλα, ο Άγιος Βασίλης δεν έκανε τίποτα πριν. Δεν έχει βγει στη σύνταξη και, το σημαντικότερο, δεν έχει καμία σχέση με τη Τουρκία. Είναι πολύ επικίνδυνα εκεί, και οι κάτοικοι δεν θα τον εκτιμούσαν όσο θα ‘πρεπε. Όταν ρώτησα πως πήγε από την Τουρκία στο Βόρειο Πόλο, ο Όσκαρ μου απάντησε με απόλυτη σοβαρότητα ότι ο Άγιος Νικόλαος διαμένει σήμερα στην Ισπανία, πράγμα που επίσης δεν είναι αλήθεια. Παρόλο που, κατά πάσα πιθανότητα, θα μπορούσε να ζει οπουδήποτε, ο Άγιος Βασίλης έχει επιλέξει τον Βόρειο Πόλο ακριβώς επειδή είναι τόσο άγριος και απομονωμένος τόπος. Κανείς δεν μπορεί να τον κατασκοπεύσει εκεί, και δεν χρειάζεται να ανησυχεί μην του έρθουν επισκέψεις. Οποιοσδήποτε μπορεί να τον επισκεφτεί στην Ισπανία, και με αυτή τη στολή σίγουρα θα τον αναγνωρίζουν. Επιπλέον, πέρα από κάποιες φράσεις, ο Άγιος Βασίλης δεν μιλάει ισπανικά. «Γεια σου. Τι κάνεις; Θέλεις γλυκό;» Μέχρι εκεί ίσως. Γνωρίζει αρκετά ισπανικά ώστε να συνεννοείται, αλλά δεν τα μιλάει φαρσί και σίγουρα δεν τρώει τάπας.

Ενώ ο δικός μας Άγιος Βασίλης πετάει με το έλκηθρο, η ολλανδική εκδοχή του καταφτάνει με βάρκα και μετά ανεβαίνει σε ένα λευκό άλογο. Η άφιξη του μεταδίδεται από την τηλεόραση και τεράστια πλήθη συγκεντρώνονται στην προβλήτα να τον προϋπαντήσουν. Δεν είμαι σίγουρος αν υπάρχει μια συγκεκριμένη ημερομηνία, συνήθως όμως φτάνει στα τέλη Νοεμβρίου και περνάει κάνα δυο βδομάδες τριγυρνώντας και ρωτώντας τον κόσμο τι δώρο θέλει.

«Και είναι μόνος του;» ρώτησα. «Ή έχει τίποτα ενισχύσεις;»

Τα αγγλικά του Όσκαρ ήταν σχεδόν τέλεια, αλλά φαίνετε πως τον μπέρδεψε η χρήση μιας λέξης που συνήθως αναφέρεται στην αστυνομία.

«Βοηθούς» ρώτησα. «Έχει τίποτα ξωτικά;»

Ίσως να είμαι υπερβολικά εύθικτος, αλλά δεν μπορούσα να μη το θεωρήσω προσωπική προσβολή, όταν ο Όσκαρ δήλωσε πως και μόνο η ιδέα ήταν γελοία και εξωπραγματική. «Ξωτικά» είπε. «Είναι τόσο χαζά».

Οι λέξεις χαζός και εξωπραγματικός απέκτησαν για μένα καινούργια σημασία, όταν έμαθα πως ο Άγιος Νικόλαος ταξιδεύει μαζί με «έξι με οκτώ μαύρους», και όλοι αναφέρονται έτσι σ’ αυτούς. Ρώτησα διάφορους Ολλανδούς αν μπορούν να το συγκεκριμενοποιήσουν κάπως, αλλά κανείς δεν μπορούσε να μου δώσει ένα ξεκάθαρο αριθμό. Ήταν πάντα «έξι με οκτώ», πράγμα εξαιρετικά παράδοξο, μια που είχαν εκατοντάδες χρόνια στη διάθεση τους για να τους μετρήσουν ακριβώς.

Οι έξι με οκτώ μαύροι θεωρούνταν προσωπικοί σκλάβοι μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του ’50, όταν το πολιτικό κλίμα άλλαξε και αποφασίστηκε πως αντί για σκλάβοι ήταν απλώς καλοί φίλοι. Νομίζω πως η ιστορία έχει αποδείξει ότι συνήθως μεσολαβεί ανάμεσα στη δουλεία και τη φιλία, μια χρονική περίοδος που δεν χαρακτηρίζεται από μπισκότα σοκολάτας και ώρες γαλήνης μπροστά στη φωτιά, αλλά από αιματοχυσία και αμοιβαία εχθρότητα. Υπάρχει τέτοιου είδους βία στην Ολλανδία, αλλά αντί να την ασκήσουν στις μεταξύ τους σχέσεις, ο Άγιος και οι πρώην σκλάβοι του αποφάσισαν να την στρέψουν εναντίον του πληθυσμού. Τα παλιά χρόνια, αν ένα παιδί ήταν άτακτο, ο Άγιος Νικόλαος και οι έξι με οκτώ μαύροι το έδερναν με αυτό που ο Όσκαρ περιέγραψε ως «ένα μικρό κλαδί δέντρου».

«Με τη βίτσα;»

«Ναι» είπε. «Αυτό είναι. Το κλοτσούσαν και το έδερναν με τη βίτσα. Μετά, αν το παιδί ήταν πραγματικά πολύ άτακτο, το έβαζαν σε ένα σακί και το έπαιρναν στην Ισπανία».

«Ο Άγιος Νικόλαος σε κλωτσάει;»

«Όχι τώρα πια» είπε ο Όσκαρ. «Τώρα απλώς προσποιείται ότι σε κλωτσάει».

Το θεωρούσε προοδευτικό αυτό, αλλά κατά κάποιο τρόπο νομίζω πως είναι ακόμα πιο διεστραμμένο από την αρχική τιμωρία. «Θα σε δείρω αλλά όχι στ’ αλήθεια». Πόσες φορές την έχουμε πατήσει με αυτή την ατάκα; Το ψεύτικο χαστούκι σκάει πάντα στο πρόσωπο μας, προσθέτοντας σοκ και ένα αίσθημα προδοσίας σε αυτό που παλιά ήταν απλώς και μόνο φόβος. Τι είδους Άγιος Βασίλης περνάει τον χρόνο του προσποιούμενος πως δέρνει παιδιά πριν τα χώσει σε ένα σακούλι; Και, φυσικά, έχεις και έξι με οκτώ πρώην σκλάβους που μπορεί να εξαγριωθούν ανά πάσα στιγμή. Αυτό, νομίζω, είναι η μεγαλύτερη διαφορά ανάμεσα σε μας και τους Ολλανδούς. Ενώ ένα μέρος του πληθυσμού δεν θα είχε κανένα πρόβλημα με μια τέτοιου είδους διευθέτηση, αν έλεγε κανείς στον μέσο Αμερικανό πως έξι με οκτώ ανώνυμοι μαύροι θα τρυπώσουν στο σπίτι του μέσα στη νύχτα, θα έστηνε οδοφράγματα στις πόρτες και θα οπλιζόταν με ό, τι μπορούσε να βρει.

«Έξι με οκτώ, είπες;»

Στα χρόνια πριν από την κεντρική θέρμανση, τα παιδιά των Ολλανδών άφηναν τα παπούτσια τους δίπλα στο τζάκι, και η υπόσχεση που τους έδιναν ήταν πως, εκτός και αν είχαν σκοπό να τα δείρουν, να τα κλοτσήσουν ή να τα χώσουν σε ένα σακί, ο Άγιος Νικόλαος και οι έξι με οκτώ μαύροι θα γέμιζαν τα τσόκαρα τους με δώρα. Εκτός από της απειλές βίας και απαγωγής, όλο αυτό δεν διαφέρει και πολύ από το να κρεμάς τη κάλτσα σου στο τζάκι. Τώρα πια, που ελάχιστοι άνθρωποι έχουν τζάκι που λειτουργεί, τα παιδιά των Ολλανδών αφήνουν τα παπούτσια τους δίπλα στο καλοριφέρ ή τη σόμπα. Ο Άγιος Νικόλαος και οι έξι με οκτώ μαύροι φτάνουν με άλογα, που πηδάνε από την αυλή στην οροφή. Σε αυτό το σημείο υποθέτω πως είτε ξαναπηδάνε κάτω και χρησιμοποιούν τη πόρτα, είτε μένουν εκεί και περνάνε σαν ατμός μέσα από τις σωληνώσεις και τα ηλεκτρικά καλώδια. Ο Όσκαρ δεν ήταν πολύ ξεκάθαρος σχετικά με τις λεπτομέρειες αλλά, για να πούμε την αλήθεια, δεν μπορώ να τον κατηγορήσω γι’ αυτό. Έχουμε το ίδιο πρόβλημα με τον Άγιο Βασίλη μας. Υποτίθεται πως χρησιμοποιεί την καμινάδα, αλλά ακόμα και αν δεν έχεις καμινάδα καταφέρνει να μπει μέσα. Είναι καλύτερα να μη το πολυσκεφτόμαστε.

Αν και οκτώ ιπτάμενοι τάρανδοι είναι κάπως υπερβολικοί, κατά τα άλλα η Χριστουγεννιάτικη ιστορία μας είναι μάλλον βαρετή. Ο Άγιος Βασίλης ζει με τη γυναίκα του σε κάποιο απομακρυσμένο πολικό χωριό και περνάει ένα βράδυ το χρόνο ταξιδεύοντας σε όλο τον κόσμο. Αν είσαι κακό παιδί, σου αφήνει κάρβουνα. Αν είσαι καλό παιδί και ζεις στην Αμερική, σου δίνει ό, τι του ζητήσεις. Λέμε στα παιδιά μας να είναι φρόνιμα και τα στέλνουμε στο κρεβάτι, όπου κάθονται ξάγρυπνα, ανυπομονώντας για τα πλούσια δώρα τους. Ένας Ολλανδός γονιός έχει σίγουρα μια πιο ενδιαφέρουσα ιστορία να πει στα παιδιά του: «Άκου, ίσως πρέπει να μαζέψεις μερικά από τα πράγματα σου πριν πας για ύπνο. Ο τέως Επίσκοπος της Τουρκίας θα έρθει απόψε μαζί με έξι με οκτώ μαύρους. Μπορεί να βάλουν γλυκά στα παπούτσια σου, μπορεί να σε χώσουν σε ένα σακί και να σε πάνε στην Ισπανία ή μπορεί απλώς να προσποιηθούν ότι σε δέρνουν. Δεν μπορούμε να είμαστε σίγουροι, αλλά καλύτερα να είσαι προετοιμασμένος».

David Sedaris

Έξι με οκτώ μαύροι

Μια σχεδόν φυσιολογική οικογένεια

Όπως, όπου και με όποιους θα περάσετε τα Χριστούγεννα…

να τα περάσετε όμορφα!